ประวัติหน่วยงาน

 เรียบเรียงข้อมูลโดย นายภูษิต โพธิ์แสง

สำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม เป็นหน่วยงานราชการ ที่เกิดขึ้นภายหลัง จากการประกาศใช้พระราชบัญญัติ ปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ 19) พ.ศ. 2562  โดยพระราชบัญญัติ ดังกล่าว เป็นการจัดตั้ง กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ขึ้นใหม่ ในวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 

 

           การจัดตั้งกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม เป็นการปฏิรูประบบราชการ โดยมีเหตุผลในการประกาศ คือ ด้วยการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม เป็นกลไกสำคัญในการพัฒนาประเทศให้เจริญเติบโตอย่างมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน เพื่อรองรับความเปลี่ยนแปลงของโลกที่จะเกิดขึ้นในอนาคต สมควรจัดตั้งกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ขึ้น เพื่อให้มีการบูรณาการ การเรียนการสอน การวิจัย และการสร้างสรรค์นวัตกรรม ด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และศาสตร์เข้าด้วยกัน และให้เกิดความร่วมมือในการปฏิบัติหน้าที่ ระหว่างสถาบันอุดมศึกษาและสถาบันวิจัยในทิศทางที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ แผน และนโยบายในการพัฒนาประเทศ จึงจำเป็นต้องตราพระราชบัญญัตินี้ ซึ่งถือว่าเป็นการผลักดันแนวนโยบายการบริหารประเทศของรัฐบาล พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา ตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญและกฎหมายต่างๆ เพื่อตอบโจทย์การขับเคลื่อนประเทศ ผ่านการสร้างเศรษฐกิจฐานนวัตกรรม และการเตรียมคนไทย เพื่อรองรับโจทย์ที่สำคัญในศตวรรษที่ 21 ยังเป็นการปรับปรุงอำนาจหน้าที่และการบริหารงาน โดยจัดส่วนราชการที่ปฏิบัติงานสัมพันธ์กันรวมไว้เป็นกลุ่มงานเดียวกัน เพื่อให้สามารถปรับระบบการทำงานร่วมกันได้ อย่างมีเอกภาพและเกิดประสิทธิภาพ ตามเป้าหมายและทิศทางของการปฏิรูประบบราชการ เพื่อให้เกิดประโยชน์แก่ประเทศชาติและ ประชาชนส่วนรวม

          อย่างไรก็ตาม ในบริบทของโลกที่เปลี่ยนไป ทำให้แนวคิดวิถีชีวิตเปลี่ยนตาม หน่วยงานภาครัฐจึงต้องพัฒนาระบบราชการ โดยการให้ความสำคัญกับการวิจัยและพัฒนา เพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่ทางวิทยาศาสตร์เทคโนโลยี ควบคู่กับการพัฒนาคนที่มีคุณภาพ ด้วยเป้าหมายหลักสำคัญ ที่จะยกระดับเศรษฐกิจไทย ให้เป็นเศรษฐกิจที่สร้างนวัตกรรมและ ต่อยอดเป็นสินค้าเชิงพาณิชย์ ตอบโจทย์การสร้างโอกาสให้คนรุ่นใหม่ริเริ่มสร้างธุรกิจนวัตกรรม เป็น Start Up ที่สามารถเติบโตต่อไปได้ และช่วยลดการนำเข้า พึ่งพาตนเองได้ จนสามารถยกระดับรายได้ของประเทศให้เพิ่มขึ้น หลุดพ้นจากกับดักประเทศรายได้ปานกลาง

          กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม จะเป็นกระทรวงต้นแบบของกระทรวงรูปแบบใหม่ ที่มีการเชื่อมโยงภารกิจทำหน้าที่ของฝ่ายกำหนดนโยบาย การประสานและสนับสนุน ด้านการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ พัฒนางานวิจัย สร้างสรรค์นวัตกรรม เพื่อการแข่งขันในเชิงธุรกิจ ควบคู่ไปกับการพัฒนาคน เพื่อให้ประเทศไทย สามารถก้าวสู่ศตวรรษที่ 21 ตอบสนองต่อยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี และเป็นไปตามนโยบายไทยแลนด์ 4.0

          การจัดตั้งกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ครั้งนี้ จึงถือว่าเป็นการปฏิรูประบบราชการ ที่เกิดขึ้นอย่างเป็นรูปประธรรม ตั้งแต่ ระดับนโยบายไปจนถึงระดับปฏิบัติ และจะส่งผลให้ อุดมศึกษาวิทยาศาสตร์วิจัยและนวัตกรรม สร้างผลกระทบในทางบวกต่อเศรษฐกิจและสังคม ขจัดปัญหาความยากจนในระดับพื้นที่ เพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ รวมถึงการพัฒนาคนไทยให้มี ทักษะความรู้ สร้างความมั่นคงทางรายได้ และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

          การจัดตั้งกระทรวงการอุดมศึกษาวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม เป็นการควบรวมส่วนราชการ ซึ่งมีหน้าที่และอำนาจตามกฎหมายต่างๆ เข้าด้วยกัน โดยรวมกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา(มหาวิทยาลัยในกำกับรัฐ 25 แห่ง มหาวิทยาลัยรัฐ 9 แห่ง มหาวิทยาลัยราชภัฏ 38 แห่ง มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล 9 แห่ง และวิทยาลัยชุมชน 1 แห่ง) และหน่วยงานที่ให้ทุนวิจัยของประเทศ 2 หน่วยงาน คือ สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย มาร่วมตั้งเป็นกระทรวงใหม่ โดยไม่ใช่การยุบกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี แต่เป็นการควบรวมหน่วยงานให้สอดคล้องกับนโยบายปฏิรูปประเทศ ตามยุทธศาสตร์ 20 ปี และการปฏิรูปประเทศไทยสู่ Thailand 4.0

          ต่อมา เมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2564 กระทรวงการอุดมศึกษาวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ได้ประกาศกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการ สำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ขึ้น โดยอาศัยอำนาจตามความในมาตรา 6 วรรคหนึ่ง และมาตรา 9 แห่งพระราชบัญญัติ ระเบียบบริหารราชการกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม พ.ศ. 2562 ประกาศออกกฎกระทรวงให้ไว้ ณ วันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2564 ลงนามโดย รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (นายเอนก เหล่าธรรมทัศน์)  

เหตุผลในการประกาศใช้กฎกระทรวงฉบับนี้ คือ โดยที่เป็นการสมควรแบ่งส่วนราชการ ภายในสำนักงานปลัดกระทรวง กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม เพื่อให้เป็นไปตามการจัดส่วนราชการในกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมตามพระราชบัญญัติ ระเบียบบริหารราชการกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม พ.ศ. 2562 และกำหนดหน้าที่และอำนาจของส่วนราชการดังกล่าวให้เหมาะสมกับสภาพของงาน จึงจำเป็นต้องออกกฎกระทรวงนี้